روز گذشته منوچهر دوایی؛ چهره ماندگار پزشكی، چشم از جهان فروبست؛ پزشكی كه اقداماتی همچون الگوسازی تریاژ مصدومین جنگی و جراحی بدون بیهوشی شهید چمران را در كارنامه خود دارد. - اخبار اجتماعی -
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ روز گذشته مراسم رونمایی از كتاب خاطرات یك پزشك، در حالی برگزار شد كه خبر درگذشت او در پایان مراسم همه را در بهت و حیرت فرو برد.

"دكتر منوچهر دوایی" چهره شاخص پزشكی روز گذشته در سن 86 سالگی چشم از دنیا فروبست و به دیار باقی شتافت؛ مردی كه همواره نامش در عرصه جراحی می درخشید و نقش مهمی در آموزش چند نسل از پزشكان داشت.

از ماجرای فامیلی "دوایی" تا علاقه به پزشكی

در سال 1315 پسری به نام منوچهر در تهران چشم به دنیا گشود. در زمانی كه پدرش محصل بود، هنوز دوره دكترای داروسازی راه اندازی نشده بود و پدرش دیپلم داروسازی را از مدرسه دارالفنون دریافت و داروخانه ای در تهران تأسیس كرده بود. نام خانوادگی پدرش، به سبب حرفه داروسازی، دوایی انتخاب شده بود و همین داروخانه، سرآغازی شد تا منوچهر قدم در عرصه پزشكی بگذارد.

تأسیس داروخانه پدر و رفت و آمد پزشكان در آن، انگیزه ای برای منوچهر شد تا به تحصیل در رشته پزشكی بپردازد. دوایی در بخشی از خاطرات خود نوشته است: «من از همان دوران به تدریج به پزشكی علاقه مند شدم و به پزشكانی كه به داروخانه پدرم می آمدند به دیده تحسین می نگریستم و آرزو می كردم روزی مانند آنها باشم.»

تحصیل در آمریكا؛ خدمت در ایران

سرانجام منوچهر پس از اتمام دوره دبیرستان در كنكور دانشكده پزشكی دانشگاه تهران شركت كرد و با رتبه بالا قبول شد؛ پس از اتمام دوره پزشكی در دانشگاه تهران، برای دوره تخصص عازم آمریكا شد و دوره پنج ساله جراحی عمومی را در شهر راچستر در ایالت نیویورك پشت سر گذاشت.



پس از آن، رشته جراحی كودكان را در كانادا و آمریكا طی كرد و در سال ها بعد در بیمارستان همراسمیت دانشگاه لندن، در زمینه جراحی عروق و سرطان ها به كار و پژوهش پرداخت؛ در سال 1347 و پس از اتمام دوره های تخصصی به ایران بازگشت.

دكتر منوچهر دوایی در بخش دیگری از خاطرات خود از آشنایی با همسرش و بازگشت به ایران می نویسد: «با آنكه در آمریكا و كانادا دعوت به كار شده بودم، زندگی در كشورم برای من و همسرم چیز دیگری بود. در ابتدا در تهران در دو بیمارستان، جراحی می كردم. همان زمان از دو دانشكده پزشكی نیز دعوت به كار شدم اما چند تن از هم دوره ای های قبلی من كه در دانشگاه جندی شاپور اهواز مشغول خدمت شده بودند مرا تشویق كردند كه به آنها بپیوندم و قسمت چنین بود كه در خطه عزیز خوزستان شروع به كار كنم.»

دكتر دوایی در دانشگاه با كوشش مستمر، سمت های دانشگاهی را پله پله طی كرد و تجربه مدیریت گروه جراحی، معاونت دانشكده پزشكی، ریاست دانشكده پزشكی را در كارنامه خود ثبت كرد. در سمت های مختلف آنچه در توان داشت را در طبق اخلاص برای پیشرفت دانشگاه گذاشت و در زمان تصدی اش، چند دانشكده و مركز دانشگاهی نیز تأسیس و تكمیل شد.



دستان دكتر دوایی در سال های طبابت، یاری گر بسیاری از بیماران شد و آنها را از بستر ناخوشی رهانید؛ در سال 1359 و زمانی كه كشور مورد حمله ارتش بعث عراق قرار گرفت، دانشگاه جندی شاپور اهواز بیش از دانشگاه های دیگر متحمل صدمات مستقیم و غیرمستقیم شد به طوری كه آتش دشمن تا كناره های بیمارستان گلستان رسیده بود و عملاً فعالیت های متعارف دانشگاه دچار وقفه شده بود. كار به جایی رسیده بود كه سه بیمارستان اصلی اهواز به سه هتل شهر كه قابل سنگربندی و حفاظت بودند، منتقل و به بیمارستان های جنگی تبدیل شدند.

دوایی در ایام جنگ نه تنها میدان را خالی نكرد بلكه فعالیتش در سال های دفاع مقدس، برگ زرین جدیدی در تاریخ پزشكی و اورژانس بیمارستانی ایران رقم زد. تریاژ، میراث ارزشمندی بود كه دكتر دوایی در روزهای سخت جنگ از خود به جا گذاشت.

دكتر منوچهر دوایی، خاطراتش از آغاز جنگ و الگوسازی تریاژ را این گونه روایت كرده است: «خاطرم هست كه در یك روز، 25 گلوله توپ به اهواز شلیك شد كه چند فروند آن نیز به بیمارستان گلستان اصابت كرد . در روزهای نخست جنگ انبوه مجروحان كه مورد حمله ددمنشانه ارتش بعثی قرار گرفته بودند، به بیمارستان آورده می شدند؛ این وضعیت غیرمنتظره به ویژه در یكی دو روز اول جنگ برای همه و به ویژه گروه پزشكی، وظیفه سنگینی را ایجاد می كرد. به زودی مشخص شد كه برای اداره تعداد زیاد مجروحان كه یك باره آورده می شدند، نظامات خاصی باید به كار گرفته شود و پرسنل و امكانات باید تحت یك رهبری واحد به بیماران ارائه شود و بدین ترتیب بود كه موضوع تریاژ و دسته بندی بیماران برحسب شدت و نوع جراحات توسط اینجانب مطرح و الگوسازی شد و مقالات و كتابی نیز توسط بنده نوشته و چاپ شد كه در اختیار پزشكان و به خصوص پزشكان اعزامی قرار می گرفت.»

همه چیز درباره طبابت جنگی در یك كتاب جیبی

دكتر دوایی در یك كتاب جیبی به اختصار اما به طور كامل و منظم، برخورد با صدمات جنگی را شرح داده بود و تفاوتهای طبابت جنگی با پزشكی متعارف را نیز مشخص كرده بود كه خدمت بزرگی به بیماران و مجروحین جنگی در تاریخ پزشكی ایران به شمار می رود.

ماجرای جراحی بدون بیهوشی شهید چمران به روایت دكتر دوایی

انجام جراحی شهید چمران نیز از دیگر اقداماتی است كه منوچهر دوایی در خاطرات خود از ایام طبابت به ثبت رسانده است؛ دكتر دوایی خاطره مربوط به مجروح شدن شهید دكتر چمران را این گونه روایت می كند: « دفعه ی اول مجروح شدن ایشان كه برای همیشه به یادماندنی است. آن روز به علت محدود بودن دستگاه های بیهوشی نسبت به مجروحان متعدد، ایشان را فقط با داروهای آرام بخش و مسكن عمل كردیم و خون ریزی از ناحیه ران و شكستگی استخوان به هر زحمت كنترل شد و ایشان صبورانه و دلاورانه تحمل كرد. در حین عمل، گاهی كه از حال ایشان سؤال می كردیم، می گفت شما كار خودتان را انجام دهید، من هم كار خودم را انجام می دهم (كار ایشان این بود كه زیر لب به ذكر مشغول بود). با وجود مدت كوتاهی كه در مركز ما بود، تاثیر شگرفی بر همه افراد تیم گذاشت كه قابل وصف نیست. هنوز دستخط زیبای ایشان در نامه ای خطاب به دخترم كه در آن موقع دانش آموز دبستان بود، چون گنجینه ای معنوی نزد ما است.»

پس از پیروزی انقلاب، دكتر منوچهر دوایی نخستین سرپرست دانشگاه شهید چمران شد و خاطرات فراوانی از خود به جا گذاشت و سرانجام، كتاب این خاطرات، در روزی رونمایی و گشوده شد كه كتاب زندگی منوچهر دوایی بسته شد.