دکتر عسکر آتش افروز در نشست بررسی اوتیسم از دو دیدگاه روانشناسی و ژنتیک که در دانشکده علوم دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، در خصوص علائم کودکان اوتیسم، اظهار کرد: کودکی داریم که در نوشتن و علائم حرکتی دچار مشکل می شود و نیاز به راهنمایی مداوم دارد، از نظر کلام ضعیف است و البته از نظر هوشی نیز ممکن است مشکلی نداشته باشد اما در ادامه ممکن است زیرگروه کودکان کم توان ذهنی شود.

به گزارش ایسنا، وی افزود: ممکن است فردی داشته باشیم که دانش آموز سال اول دبیرستان است، خوب حرف می زند و نمراتش متوسط رو به پایین است و در ریاضی و محاسبات وضعیت خوبی دارد اما مشکلاتی در تعامل اجتماعی دارد در حدی که دوست دارد تعامل برقرار کند اما شیوه آن را نمی داند و مدام از طرف دوستانش طرد می شود و عزت نفسش کم می شود. شاید مطرح شود که این فرد درون گرا است اما ما می گوییم چون تمایل به برقراری ارتباط دارد و نمی تواند ارتباط برقرار کند پس درون گرا نیست. این فرد، گفتاری مکانیکی دارد و مثل ماشین صحبت می کند و از طرف دیگر نیز علایق محدودی دارد. این مثال ها برای برآورد ویژگی اختلالات است که بچه های مختلفی را شامل می شود.

آتش افروز عنوان کرد: از دانش آموزی که توانایی صوتی و تصویری بالایی دارد تا دانش آموزی که ضعیف است، همه این ها ممکن است نشانه اوتیسم باشد.

علائم رفتاری کودکان اوتیسم

وی گفت: در بیماری اوتیسم، کودک تمایل و توانایی برقراری ارتباط ندارد، کارکردش نامطلوب است و شاخص کمی در زبان و ارتباط کلامی دارد یا اصلا توانایی ندارد و یا اینکه لغات کمی دارد و گاه ممکن است لکنت شدیدی داشته باشد و یا حتی مکانیکی صحبت کند. رفتارهای تکراری و حرکات تکراری نیز از علائم اوتیسم است. گاهی لبخند نابجا و نامتنساب با شرایط نیز در بچه های اوتیسیم دیده می شود.

آیا ابتلا به اوتیسم افزایش یافته است؟

عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز در خصوص وضعیت کنونی کودکان اوتیسمی گفت: به نظر می رسد که آمار اختلالات بیشتر شده است مثلا در یک زمان اختلالات شنوایی، بینایی و کم توانی را در مدارس داشتیم اما موارد کم بودند در حالی که اکنون می بینیم که آمار این کودکان در مدارس بیشتر شده است. آیا سبک زندگی ما باعث متولد شدن بچه های اوتیسمی شده یا ابزارهای تشخیصی دقیق تر است و ما توجه بیشتری می کنیم؟

وی افزود: هنوز به طور دقیق مشخص نیست که افزایش آمار کودکان اوتیسم به دلیل افزایش ابزار تشخیصی است یا خیر. تا چند سال گذشته پایگاه سنجش نداشتیم که بچه ها را پیش از سن ورود به مدرسه ارجاع دهند اما امروز سنجش سلامت انجام می شود و بخشی از افزایش آمار، نتیجه سنجش همه جانبه است.

آتش افروز با اشاه به اینکه اوتیسم از گذشته نیز وجود داشته است، عنوان کرد: اوتیسم در قدیم هم بوده اما به آن ها به عنوان کودکان کم توان ذهنی برچسب زده می شد.

اوتیسم از کجا می آید؟

وی در خصوص علل پیدایش اوتیسم، گفت: در خصوص علل این مساله، گفته شده است که ژنتیک نقش کمتری دارد اما اوتیسم می تواند منشأ محیطی و وراثتی داشته باشد.

استادیار گروه روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز در خصوص علائم اصلی اوتیسم گفت: پاسخ بچه های اوتیسم اختصاصی نیست و در یک زمینه ای بیش از حد واکنش نشان می دهند و در زمینه های دیگر که باید پاسخ دهند، ضعیف ترند.

وی افزود: سیناپس ها (ساختار زیستی در پایانه همه آکسون ها که از راه آن یک سلول عصبی پیام خود را به دندریت دیگر ارسال می کند) در بدو تولد افزایش پیدا می کنند و پس از شش ماه تنظیم دقیق می شوند و متناسب با محرک های محیطی هستند. برخی سیناپس ها حفظ و برخی از بین می روند. یکی از مشکلات اوتیسمی ها مربوط به عدم حذف برخی سیناپس ها است.

آتش افروز یادآور شد: البته نمی توان گفت این علت یا علل دیگر از نظر علمی ثابت شده اند؛ بچه های اوتیسم هر کدام مشخصه خاص خود را دارند و سبب شناسی مسائل این بچه ها خیلی متنوع است و گاهی باید چند عامل را کنار هم در نظر گرفت.

وی بیان کرد: یکی از دلایل دیگر، عدم رشد نورون های آیینه ای است که در تقلید رفتار موثر هستند؛ این نورون ها به تقلید کمک می کنند زیرا اگر تقلید نکنیم توانایی انجام کاری را نداریم. ضعف در نورون های آیینه ای یا عدم رشد آن ها از نظر نظریه های روانشناسی می تواند در بروز اوتیسم موثر باشد.

نشانه های ابتدایی بروز اوتیسم در کودکان

استادیار گروه روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز افزود: بچه های اوتیسم در بازی های نمادی مشکل دارند که یکی از ابزارهای تشخیصی نیز همین است. یکی دیگر از نشانه ها اشاره کردن است و اینکه آیا کودک چندماهه می تواند اشاره کند یا نه؟ معمولا وقتی کودک سالم منظره جذاب یا حیوانی می بیند میل به اشتراک گذاری تجربه با پدر یا مادر دارد و اشاره می کند. آیا نگاه کودک نسبت به محرک های بیرونی شیفت می شود یا نه؟ آیا کودک بازی نمادی دارد یا نه؟ به عنوان مثال وقتی ماشین اسباب بازی را به جای ماشین پدر یا چوب را جای اسب فرض می کند، مشکل ندارد. در سنین هشت ماهگی تا سه سالگی می توان از این روش ها تشخیص داد که کودک اوتیسمی است یا خیر.

وی گفت: بچه های اوتیسمی در ذهن خوانی مشکل دارند؛ یعنی نمی توانند خود را جای شخص دیگر بگذارند. ما بر اثر برقراری ارتباط با دیگران می توانیم ذهنیات، علایق، باورها و ایده های افراد را بفهمیم و بر مبنای آن رفتار کنیم که در روانشناسی به آن ذهن خوانی گفته می شود؛ اوتیسم را در بچه های چهار سال به بالا می توان از این روش و با مشاهده ناتوانی در آن تشخیص داد.

نحوه تشخیص اوتیسم در کودکان در سن مدرسه

آتش افروز در خصوص نحوه تشخیص اوتیسم در سنین بالاتر عنوان کرد: در پایگاه های سنجش سلامت، آزمون مهارت های اجتماعی برای کودکان استفاده می شود که به شکل پرسشنامه است و نمره دارد؛ برای تشخیص دقیق تر همزمان با معاینات، بیوگرافی پدر و مادر را نیز در نظر می گیرند. البته حدود 80 درصد بچه های اوتیسم مشکلات زبانی دارند و 75 درصد دچار عقب ماندگی ذهنی می شوند و تا سن شش سالگی علایم در آن ها کاملا مشخص می شود.

وی گفت: برخی از اوتیسمی ها با کارکرد بالا، هوش بالایی دارند و معمولا مشکل تعامل اجتماعی دارند. برخی دیگر کارکرد پایین با ضعف هوشی دارند و از پس کارهای شخصی خود نیز برنمی آیند.

عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز یادآور شد: یکی دیگر از علائم کودکان اوتیسمی این است که معمولا گفته می شود خودمحوری تثبیت شده دارند، مثل کودکان دو تا سه سال. کودکان تا شش سالگی حس می کنند دنیا برای خودشان آفریده شده و دنیا را از چشم خود می بینند اما پس از آن در کودکان سالم، خودمحوری تعدیل می شود و تا هفت سالگی از بین می رود البته به صفر نمی رسد اما در بچه های اوتیسم بنا به دلایلی این خودمحوری تثبیت می شود و فرد در دنیای خود می ماند بنابراین از گفتاری استفاده می کند که تنها برای رفع نیازهای خودش و مبتنی بر نیاز است و نه برای برقراری ارتباط با دیگران و وقتی نیازی نداشته باشد، اصلا تعامل ندارد.

باید و نبایدهای زندگی یک کودک مبتلا به اوتیسم

وی گفت: عدم یکپارچگی ذهنی یکی دیگر از علائم مبتلایان به اوتیسم است؛ حواس انسان سالم، اطلاعات را از محیط می گیرد و در نهایت تعدیل می کند اما در اوتیسمی ها این وجود ندارد و به جای کلی بینی، بخشی از موقعیت برایشان بولد می شود و در نتیجه به این دلیل است که از نظر حسی، برخی محرک ها آنان را آزار می دهد، مثلا اجازه لمس و بغل نمی دهند یا به شنوایی حساس هستند.

آتش افروز افزود: البته عکس آن نیز وجود دارد، مثلا در خصوص درد آستانه بسیار بالایی دارند و هر چیزی حس درد را به آن ها نمی دهد.

وی بیان کرد: اوتیسمی ها چون تعامل اجتماعی ندارند، پس زندگی با آن ها بسیار سخت است و فرد همراه این افراد باید فداکار باشد.

عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز افزود: مبتلایان به اوتیسم همیشه محیطی آشنا و یا غذایی خاص را ترجیح می دهند در نتیجه باعث به هم ریختن سبک زندگی خانواده می شود. این کودکان وقتی به محیط ناآشنا می روند اضطراب می گیرند و شروع به پرخاشگری می کنند و یا خودآزاری دارند؛ پس در تعامل با این بچه ها باید به شکل تدریجی رفتار کرد.

وی در پایان یادآور شد: روش ها و یا داروهایی برای کاهش اضطراب برای مبتلایان به اوتیسم تجویز می شود اما مهمتر از آن، درک خانواده از آنان است. افراد اوتیسمی که هوش بالایی دارند، کاردکرد بالاتری دارند می توانند درشغل هایی مشغول به کار شوند که نیاز به تعامل انسانی ندارد اما افرادی که کارکرد پایینی دارند تا آخر عمر نیاز به مراقبت دارند و عمدتا از مدارس به مراکز نگهداری منتقل می شوند.

انتهای پیام