به گزارش ایسنا، فهرست پاره ای از آثار ترجمه محور وی به قرار زیر است:

«از ترجمه»، (مجموعه 16 مقاله در زمینه مباحث نظری و عملی ترجمه)، اهواز؛ انتشارات خالدین 1378.

ترجمه «فرهنگ نوواژه های آكسفورد»، اهواز، انتشارات خالدین 1378.

ترجمه كتاب «نخستین كاوشگر شوش: سفرنامه پژوهشی سرهنگ لوفتوس»، تهران: نشر شادگان، 1386.

تألیف كتاب "مسایل كاربردی ترجمه شفاهی". انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز،1392 .

ترجمه كتاب "ترجمه متن های دشوار انگلیسی". اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز،1393.

ترجمه كتاب "انگلیسی پیشرفته ویژه ترجمه" . اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز، 1393.

آموزش ترجمه پیشرفته: ترجمه، تجربه، تنوع. رشت: نشر داریا، 1399.

ترجمه رمان "دانه ای گندم؛ سرگذشت یك انقلابی نما"، نوشته جیمز نگوگی، تهران: نشر راه معاصر، 1400.

جنبه هایی از ترجمه پژوهی: رویكردی ایران مدار. رشت: نشر داریا، 1400.

دكتر امام در نوشتار زیر كه آن را در اختیار ایسنا گذاشته به معرفی كتاب مرجع معتبر Fernandez, Fruela & Evans, Jonathan (Eds.)(2018).The Routledge Handbook of Translation and Politics. Routledge.(524pp.) در زمینه «ترجمه و سیاست» پرداخته است.

مقدمه

مترجمان، مانند صاحبان هر شغل دیگری در خلاء كار نمی‏ كنند بلكه در شرایط تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مشخص و در ظرف زمانی ـ سیاسی معینی نقش ‏آفرینی می ‏كنند. به همین دلیل، برخی مترجمان (خواه مترجمان كتبی و خواه مترجمان شفاهی) در پاره ‏ای موارد در صحنه اجتماع ناچار به تحمل تنش های روانی، فشارهای روحی و مخاطرات فراوانی شده‏اند؛ مخاطراتی كه گاه به قیمت جان آنان تمام شده و حتی خانه و خانواده‏ مترجمان را از خطرات و مصائب بی‏ نصیب نگذاشته است. تعداد این گونه مترجمان در گذشته‏ های دور و نزدیك جهان و حتی در حال حاضر كم نیست. این كتاب كوششی است از دیدگاه تاریخ نگاری ترجمه و جامعه شناسی در راستای تبیین این جنبه از تنش زایی روحی و جسمی برای مترجمان در جهان. این پژوهش با بررسی انواع داده های تاریخی موجود شكل های گوناگون آزار جسمی و روحی مترجمان كتبی و شفاهی در شرق و غرب جهان را بازنمایی كرده، علل متفاوت تنش زایی برای آنان را در چهارچوب نظریات ترجمه پژوهی مشخص ساخته و نشان می دهد كه مترجمان گاه با آتش بازی كرده و در این راه سر و جان داده اند.

چند مصداق

باستانی پاریزی (1384، ص 196) به نقل از تاریخ طبری از موردی نام می ‏برد كه در زمان خسرو پرویز ساسانی مترجم كتبی دربار در ترجمه یك نامه عربی كه یكی از امرای عراق در پاسخ درخواستی از خسرو پرویز به او نوشته شده بود از سر عمد و یا از نادانی با ترجمه خود باعث عصبانیت فوق‏ العاده خسرو پرویز و به خطر افتادن جان خود و نویسنده نامه می ‏شود. آن مترجم در ترجمه اصطلاح ادبی «مهاالسواد» عربی (در اصل به معنای «زن فراخ چشم و سیاه چشم») آن را به «ماده گاوان عجم» برمی ‏گرداند و مایه دردسر خود و دیگران می‏ شود چراكه پادشاه خشمگین با مثله كردن مترجم دستور می‏ دهد چهار هزار مرد به سركوب نویسنده نامه اعزام شوند و سرانجام نیز او را در زیر پای فیل انداخته و پیل مال می‏ كنند.

مورد مستند دیگری كه بیانگر قتل یك مترجم در سرزمین‏ های اسلامی یا عربی است قتل فجیع ابن مقفع (ادیب، مترجم و زبان‏دان پرآوازه‏ ایرانی دوران خلافت عباسی) است. می‏ گویند ابن ‏مقفع كه در قرن دوم هجری از مترجمان پرآوازه‏ پهلوی به عربی به شمار می‏ آمد و در نهضت ترجمه دوران خلافت عباسی از جایگاه والایی برخوردار بود و مترجم كلیله و دمنه (از فارسی میانه به عربی) و سیرالملوك بود به دلیل ترجمه آثار دگراندیشانه به دستور منصور خلیفه‏ عباسی به اتهام تبلیغ الحاد و زندقه قطعه قطعه و در تنور انداخته شد (میرفطروس، 1357، ص. 98). در مورد ابو یعقوب سجستانی نیز چنین ادعاهایی مطرح شده است (باستانی پاریزی 113:1355).

در عرصه مسایل سیاسی و دیپلماتیك نیز مترجمان كتبی و شفاهی دستخوش ناملایمات و نگون بختی ‏هایی شده ‏اند و قربانیانی داده ‏اند. به عنوان مثال، می ‏گویند در زمان فرمانروایی استالین بر اتحاد جماهیر شوروی سابق و در فاصله‏ دوره‏ زمانی شش ساله (1939 تا 1945) از پنج مترجم شخصی او سه تن توسط پلیس مخفی استالین موسوم به NKVD به قتل رسیدند و یك تن نیز زیر بازجویی ‏های خشونت آمیز رییس پلیس مخفی استالین به نام «بریا» جان خود را از دست داد (http://www.transimpex.com). در حوزه مسایل دیپلماتیك نیز این گونه رویدادها آن چنان وسیع بوده كه در سال 2005 هالیوود اقدام به ساخت و توزیع یك فیلم سینمایی پرفروش به نام «مترجم» (The Interpreter) كرد. این فیلم سیاسی پرهیجان با هنرنمایی دو هنر پیشه‏ پرآوازه یعنی «شان پن» و «نیكول كیدمن» و به كارگردانی «سیدنی پولاك» بود.

در موردی دیگر، در سال 1391 خورشیدی و در جریان برپایی كنفرانس سران كشورهای غیرمتعهد در تهران وقتی رییس قبلی كنفرانس، یعنی محمد مرسی، رییس جمهور وقت كشور مصر، در سخنرانی افتتاحیه همایش (كه به طور همزمان از شبكه‏ های تلویزیونی ماهواره ‏ای پخش می ‏شد) كشتار مردم سوریه توسط دولت حاكم سوریه، یعنی بشار اسد، را محكوم می‏كرد، مترجم همزمان ایرانی معلوم نیست به چه دلیلی سخنان او را این ‏گونه به فارسی برگرداند كه: «مرسی كشتار مردم بحرین توسط رژیم آل‏ خلیفه را محكوم می‏ كند!؟» دلیل هر چه بود، همین ترجمه‏ نادرست تا هفته ‏ها و ماه ‏ها باعث تنش در روابط دیپلماتیك میان ایران و مصر و برخی كشورهای عرب شد و باز در همان سخنرانی وقتی سخنران سنی مذهب با القاب و عناوین احترام‏آمیز از سه خلیفه‏ اول پیامبر اكرم (ص) نام برد مترجم ایرانی احتمالا به دلیل عدم برانگیختن احساسات برخی افراد و جریانات شیعی این بخش از سخنان مرسی را به فارسی ترجمه نكرد. البته بعدها عزت ‏الله ضرغامی، رییس صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، این ماجرا را فقط ناشی از اشتباه لفظی مترجم ایرانی عنوان كرد. در یك مورد دیگر نیز سرگذشت چندین مترجم برجسته ایرانی تاریخ معاصر كه در زندان های سیاسی آثار گوناگونی را از زبان های اروپایی به فارسی برگردانده اند دستمایه تحقیقی مستند و مفصل قرار گرفته است (امام،1400).

اما مشكلات سیاسی مترجمان به این موارد محدود نمی‏ شود. به عنوان مثال، گزارش شده كه در سال 1994 نلسون ماندلا، رهبر مبارزات ضد نژادپرستی كشور آفریقای جنوبی، در سخنرانی افتتاحیه‏ خویش در نخستین نشست پارلمان این كشور در دوره پس از فروپاشی آپارتاید اعلام كرد: «واژه تحقیرآمیز kaffir (مورد استفاده‏ سفیدپوستان در اشاره به سیاه ‏پوستان) باید از واژگان روزمره‏ ما حذف شود .(Hermans, 2009, p. 93) به همین دلیل، از آن پس كاربرد آن واژه در آفریقای جنوبی رسما ممنوع اعلام شد. اما در این میان معلوم نبود مترجمان در این گونه موارد باید چگونه عمل كنند!؟

در یك گزارش دیگر نیز با مورد دردآوری از برخورد با یك مترجم شفاهی در اروپای امروزی روبه رو می ‏شویم. می ‏دانیم كه در آلمان و اتریش از لحاظ قوانین جاری این دو كشور، نفی حادثه‏ هولوكاست (قتل عام یهودیان توسط نازی ‏های هیتلری در جنگ جهانی دوم) جرم تلقی می ‏شود. در این میان، در نوامبر سال 1991 یك مترجم شفاهی همزمان آلمانی به نام گونتر دكرت (Gunter Deckert) در ترجمه‏ سخنرانی یك آمریكایی به نام فردریك لوختر (Frederic Leuchhter) كه منكر وجود اتاق ‏های گاز نازی‏ ها در بازداشتگاه آشووتیس بود سخنان سخنران را به همان نحو كه مطرح شده بود به آلمانی برگرداند. اما مترجم بخت برگشته به همین دلیل دستگیر، محاكمه و مجرم تشخیص داده شد (Hermans,2009, p. 93).

با شروع قرن بیستم، جهان وارد دوران نوینی می‏ شود. دورانی كه ویژگی عمده آن «سرعت تحولات» در پیشرفت ‏های علمی، مبادلات بازرگانی، مناسبات دیپلماتیك، درگیری‏ های نظامی، خلق آثار هنری و نیز روابط بین ‏المللی است. در این باره جالب است بدانیم كه در همه‏ این موارد مترجمان نقشی بس مهم ایفا كرده ‏اند و در نتیجه تلفاتی نیز بر جای گذاشته ‏اند. بازخوانی تاریخ قرن بیستم از این دیدگاه می‏ تواند شواهد و مدارك بسیاری در اختیار ما قرار دهد. به عنوان مثال، مطالعه‏ دقیق خاطرات آزادگان جنگ عراق علیه ایران و نظایر آن‏ها. تارنماهای اینترنتی «فدراسیون بین المللی مترجمان» (International Federation of Translatorss) و «انجمن مترجمان شفاهی همایش ‏های بین‏ المللی» (Association of Interpreters of International Conferences) نیز آمارهای مناسبی در این موارد در اختیار پژوهشگران قرار می ‏دهند.

به نوشته‏ تارنمای موسسه‏ اخیر‏الذكر فقط در مورد جنگ اشغال افغانستان دولت آمریكا اعلام كرده كه از آغاز حملات آن كشور و متحدانش به افغانستان تا پایان سال 2009 میلادی 360 مترجم در این كشور جان باخته ‏اند و 1200 نفر از آنان نیز مجروح شده‏اند. به دلیل همین مخاطرات بوده كه اخیرا كشورهای آمریكا، انگلیس، كانادا، استرالیا و نیوزیلند به مترجمان محلی خود در جنگ ‏های افغانستان و عراق كه از بیم جان خود و خانواده‏ هاشان تقاضای پناهندگی از این كشورها را داشته ‏اند حق پناهندگی اعطا كرده‏ اند. به گزارش نشریه بریتانیایی گاردین (The Guardian) دولت بریتانیا چندی پیش درصدد اعطای پناهندگی به 600 مترجم افغان بوده است ("Some Afghan interpreters",2013). مجله‏ كانادایی Toronto Sun نیز گزارش كرده دولت كانادا به 550 مترجم افغان حق پناهندگی اعطا كرده است (2016 "Canada finally grants" ). لازم به ذكر است كه در پی خروج نیروهای ائتلافی اشغالگر از عراق نیز ده ‏ها مترجم عراقی از ترس جان خود و اعضای خانواده ‏هاشان از آمریكا و هم پیمان‏ های آن تقاضای پناهندگی كرده ‏اند. برای بررسی اطلاعات دقیق ‏تر و معتبرتر در این موارد نیز توصیه می ‏شود به صفحه اینترنتی رخ نامه Interpreters in Conflict Zones Facebook Page مراجعه شود.

طرح تفصیلی كتاب

دستنامه ترجمه و سیاست راتلج (The Routledge Handbook of Translation and Politics) منبعی است مرجع، مستند و دانشگاهی در تشریح و روایت تحلیلی این گونه مسایل و رخدادها. كتاب دربرگیرنده مقدمه ای مفصل، چهار فصل، 34 مقاله و یك نمایه است. مقالات انگلیسی كه در قالب جستارهای دانشگاهی نوشته شده اند، همگی به قلم افراد صاحب نام و صاحب اثر در موارد مطروحه هستند. بخش بندی تفصیلی كتاب به شرح زیر است:

مقدمه (آزادی، تاریخ های سری و زبان سلطه)

ـ فصل یك (ترجمه و اندیشه های سیاسی) (هشت مقاله)

2. ترجمه و ماركسیسم

3. ترجمه و فاشیسم

4. ترجمه و اندیشه های اقتصادی

5. ترجمه و دموكرسی

6. ترجمه و جهانی شدن

7. ترجمه و توسعه

8. ترجمه و جهان وطنی گرایی

9. ترجمه و فمینیسم

ـ فصل دو: ترجمه و ساختار قدرت (9 مقاله)

10. ترجمه و خشونت

11. ترجمه و جنگ

12. ترجمه و عدالت جهانی

13. ترجمه و دیپلماسی فرهنگی

14. ترجمه و نهادها

15. سیاست ترجمه در حاكمیت های چندزبانه

16. ترجمه و سانسور

17. ترجمه و كنشگری

18. ترجمه و استعمار

ـ فصل سه (پنج مقاله)

19. نهادهای ترجمه محور

20. سیاست ورزی در ترجمه ادبی

21. سیاست ورزی در ترجمه های دیداری ـ شنیداری

22. سیاست ورزی در فرایند بومی سازی

23. موسیقی، سیاست و ترجمه

ـ فصل چهار (پژوهش های موردی)

24. سیاست ورزی ترجمه در كشورهای عربی زبان

25. تاریخ، زبان و ترجمه: احقاق حق ملت هند

26. سیاست ورزی در ترجمه كلاسیك ها

27. سیاست ورزی در ترجمه های اروپای قرون وسطی

28. ترجمه و كمونیسم در اروپای شرقی

29. ترجمه و جنگ سرد

30. سیاست ورزی در ترجمه ژاپن دوران میجی

31. ترجمه و انقلاب در چین قرن بیستم

32. سیاست ورزی ترجمه در جزایر كاراییب فرانسه

33. نقش ترجمه های روحانیون تبشیری در سیاست ورزی دوران استعمار آفریقا

34. ترجمه و سیاست در ویتنام

ـ نمایه

منابع فارسی

امام، عباس (1400). ترجمه دربند: كارنامه مترجمان زندانی در ایران معاصر. جنبه هایی از ترجمه پژوهی: رویكردی ایران محور (صص. 189-216). رشت: نشر داریا.

باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1355). كوچه هفت پیچ. تهران: انتشارات نگاه.

باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1384). گذر زن از گدار تاریخ. تهران: نشر علم.

میرفطروس، علی(1357). حلاج. تهران: انتشارات كار.

منابع انگلیسی

Hermans, Theo (2009): "Translation, Ethics, Politics". In: Jeremy Munday(ed.) The Routledge Companion to Translation Studies (pp. 93-105). London and New York: Routledge.

"Some Afghan Interpreters to be Allowed to Settle in Britain" (2013, May 21): Retrieved from https://www.theguardian.com//world/2013/may/21/afghan-interpreters-allowed-settle-uk.

"Thanks a Lot Canada" (2016, Jan.23):Retrieved from https: // torontosun.com/2016/01/23/thanks-a-lot-canada-for-saving-my-life-afghan-translator.

انتهای پیام