به گزارش ركنا، روزنامه اعتماد در مصاحبه با مرتضی افقه استاد اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز ، دلیل انباشتن دلارو طلا توسط شهروندان و به كارنگرفتن آن در فعالیتهای اقتصادی را مطرح كرده است.

بخشهایی از مصاحبه را می خوانید:

به تازگی سارقان بانك ملی كه به صندوق های امانات دستبرد زده بودند، دستگیر شدند. در تصاویری كه از كشفیات این سرقت بازنشر شده حجم بالایی از دلار، سكه و طلا دیده می شود. با در نظر گرفتن اینكه حق هر كسی است كه پول و سرمایه خود را به هر نحوی كه شده نگهداری كند، اما سوال این است كه چرا این ارز و سكه و طلا كه به صورت انباشت در بانك ها نگهداری می شود به سطح جامعه نمی آید و برای گردش نقدینگی به كار برده نمی شود؟

در شرایطی كه كشور دچار بی ثباتی های زیادی است كه در همه ابعاد و اجزای كشور از بی ثباتی در قوانین و مدیریت ها تا بی ثباتی در سیاست ها آن را مشاهده می كنیم و شرایط كشور به لحاظ اقتصادی حساس است؛ مسلما ریسك سرمایه گذاری ها نیز به حداكثر رسیده است. اما آنچه معمولا سرمایه گذار به عنوان اولین نكته برای سرمایه گذاری خود در نظر می گیرد، خوشبینی به آینده است. اگر قرار باشد در پروژه های مولد سرمایه گذاری داشته باشد اغلب به دنبال افقی بلندمدت و باثبات و با سودی حداقل دو دهه ای می رود، این در حالی است كه از بعد از انقلاب تا امروز تقریبا كشور یا با بی ثباتی در روابط خارجی همراه بوده یا بی ثباتی در روابط داخلی داشته است یا هر دو را با هم تجربه كرده و این امر بسیار منطقی است كه هیچ سرمایه گذاری علاقه نداشته باشد تا برای بازدهی بلندمدت در ایران سرمایه گذاری داشته باشد. ضمن آنكه بخش قابل توجهی از افرادی هم كه در طول سه دهه گذشته در ایران سرمایه گذاری كرده اند به دلیل رانت هایی بوده كه دولت به آنها می داده كه این موضوع نیز انگیزه ای برای سرمایه گذاری عده ای شد. اما حالا ریسك ناشی از سرمایه گذاری به دلیل شدت بی ثباتی ها و ناامنی ها نسبت به بازدهی سرمایه گذاری چه در داخل و چه در خارج بیشتر شده و حتی علاقه مندی به رانت های دریافتی از سوی دولت هم به صفر رسیده است.

در ایران چه چیزی بیشتر از همه مردم را هراسان می كند كه آنها مجبور می شوند برای نگهداری از سرمایه و دارایی نقدی خود به صندوق امانات مراجعه كنند؟

طی دو، سه سال گذشته دیدیم جز آنكه بخش قابل توجهی از سرمایه ها در صندوق امانات انبار و از چرخه اقتصاد خارج شده باشد. بخش قابل توجهی از آن به خارج از كشور (تركیه، امارات و ...) روانه شده و رسانه ها نیز در مورد آن بارها هشدار داده اند، اخیرا نیز این امر تشدید شده است. این رفتار مردم به لحاظ اقتصادی كاملا منطقی و عقلایی است كه برای حفظ دارایی های خود تمهیداتی داشته باشند و شاهد آنیم كه بخشی از این دارایی ها به سمت فعالیت های غیرمولد و دلالی می رود كه آن هم به دلیل زودبازده بودن و پرسود بودن آن و اینكه تحت نظارت هم نیست، است. بنابراین ممكن است معادل همین میزان دارایی در خانه ها هم باشد و عده ای برای اینكه خانه های شان را ناامن می دیدند و صندوق های امانات را ایمن می دیدند به صندوق بانك ها مراجعه كردند.

گفته می شود كه 25 میلیارد دلار دارایی به صورت ارز نزد مردم خریده و نگهداری می شود، چرا این اتفاق افتاده است؟

در دوره احمدی نژاد تنش با خارجی ها به حداكثر رسیده بود، منتها در آن زمان درآمدهای نفتی در بهترین شرایط بود و چندان رفتار مردم و گریز سرمایه ها از اقتصاد مشهود نبود. اما در دوره اخیر با وجود تحریم های خارجی دولت جدید كه موضعی سرسختانه در قبال امریكا و كشورهای غربی دارد احساس ناامنی را تا حدودی بیشتر كرده است . همین امر باعث شده تا مردم از سرمایه گذاران خرد و كلان، ترجیح بدهند پول های نقد خود (ریال) را تبدیل به دارایی های قابل حمل و ارزشمند كنند كه یكی به دلیل حفظ ارزش دارایی های شان است و دوم به دلیل ناامنی و شرایط خاص منطقه اقدام به این كار می كنند.

چرا صاحبان پس انداز و این دارایی های راكد به سرمایه گذاری در كشور علاقه مند نیستند و ترجیح می دهند پول خود را تبدیل به دلار كرده و در بانك نگهداری كنند؟

زمانی كه نرخ های تورم به دلیل بی كفایتی ها و بی تدبیرها و ناكارآمدی های موجود در كشور هر روز افزایش پیدا كرده و ارزش پول ملی به شدت افت می كند این رفتار كاملا منطقی است كه مردم اعم از مصرف كننده و تولیدكننده ریال یا پول ملی خود را هر چه سریع تر به دارایی های ارزشمند دیگری تبدیل كنند تا هم قابل حمل باشد و هم اینكه ارزش دارایی خود را به گونه ای حفظ كنند.

لازمه تغییر این رویكرد چیست؟ چگونه می توان مردم را ترغیب كرد كه سرمایه راكد خود را به گردش بیندازند؟

تنش میان ایران و غرب كه حداقل حدود دو دهه است در جریان بوده زمینه بسیار بالایی را به وجود آورده تا مردم به سمت تبدیل دارایی های شان به طلا و سكه و ارز بروند. این رفتار هم كاملا منطقی است اما اینكه لازمه تغییر این رویكرد چیست باید گفت لازمه آن تنها فراهم كردن بستر سرمایه گذاری است . نیازی هم نیست تا مردم را به كاری ترغیب كنند، زیرا مردم كه با موعظه برای سرمایه گذاری ترغیب نمی شوند، بلكه مردم طبیعتا به دنبال سرمایه گذاری و افزایش رفاه هستند و زمانی هم كه سرمایه گذاران ببینند ریسك سرمایه گذاری پایین است و بستر سرمایه گذاری فراهم شده است و بی ثباتی ها به حداقل رسیده اقدام به سرمایه گذاری می كنند و نیازی به ترغیب كردن شان نیست . بنابراین برخی حركاتی كه از مسوولان می بینیم به عنوان مثال اینكه اخیرا رییس كل بانك مركزی اعلام كرده ما به اندازه كافی ارز داریم و به نوعی خواستار بهبود بازار با گفتار درمانی شده تا ارز را در بازاركنترل كند اصلا قابل درك نیست، زیرا اگر ارزی موجود هست باید با افزایش عرضه آن در بازار قیمت آن را كنترل كنند. اگر مسوولی سخنی می گوید یا وعده ای می دهد كه در عمل انجام نمی شود باز هم اعتماد مردم نسبت به مسوولان كم می شود و رفتارهای شان به سمتی می رود كه پول و سرمایه های خود را از جریان اقتصاد و انتفاع عمومی خارج می كنند كه این رفتار هم كاملا منطقی است.

با توجه به اینكه از یك دهه پیش به این سو شرایط اقتصادی با تشدید تحریم ها بدتر شده، وضعیت آینده چگونه خواهد بود؟ آیا باز هم مردم به سمت انباشت دارایی های نقدی به صورت ارز و طلا می روند؟

متاسفانه در حال حاضر هیچ اتفاق مثبت سیاسی رخ نداده و منطقه با به بن بست رسیدن مذاكرات برجام دچار تنش شده و مانورهایی از سوی امریكا به اتفاق كشورهای عربی در منطقه خلیج فارس قابل مشاهده است و همه اینها زمینه نگرانی سرمایه گذاران و مصرف كنندگان را فراهم كرده است به گونه ای كه سرمایه گذاران سرمایه های خود را تبدیل به دارایی های ارز و طلا می كنند. مصرف كنندگان هم خریدهای مازادی انجام می دهند كه هر دوی اینها منجر به بی ثباتی های بیشتر در اقتصاد می شود.

اتفاقی كه برای بانك ملی افتاد و سرقتی كه رخ داد آیا در نحوه تصمیم گیری صاحبان دارایی های خرد تاثیری خواهد داشت؟

با توجه به این اتفاقی كه برای بانك ملی افتاد خود بانك ها هم دیگر مامن خوبی برای سرمایه گذاری ها نیستند و می توانند منجر به فرار از صندوق امانات نیز بشود و حتی این اموال بیشتر از گذشته ممكن است از چرخه اقتصاد خارج شوند و از این پس سرمایه ها یا در خانه ها نگهداری خواهند شد یا از كشور خارج می شوند . اما نكته مهم این است كه چرا مردم سپرده ارزی باز نمی كنند با وجود آنكه این حجم از ارز در اختیارشان است؟ باید گفت نگران وعده های توخالی دولت هستند، چراكه در دوره احمدی نژاد به سپرده گذاران ارزی به جای ارز، اسكناس ریال آن هم به قیمت دلار دولتی دادند و همین موضوع باعث شد تا مردم نسبت به سپرده گذاری در بانك ها نیز اعتماد نكنند.

منبع: خبرآنلاین